Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019

Ανακαλύπτουμε τους παράλληλους δρόμους Δίβρης-Iz Αδριατικής



Παράλληλες ιστορίες γραμμένες από πέτρα, ουρανό και
ανθρώπινο μόχθο

Ήταν Μάρτιος του 2017 όταν η Μαροκινή Laila Abouhalim, ο Ούγγρος  Norbert Tóth και ο Ρώσος Rostislav Nikulin δοκίμασαν να ζήσουν μία ημέρα ως αγρότες στη Δίβρη, βιώνοντας  για λίγο τη δύσκολη ζωή του γεωργού-κτηνοτρόφου στην ορεινή Ηλεία. (δημοσίευμα εφημ. «Πατρίς», 19/03/2017)



Οι νεαροί επιστήμονες πέρασαν μία ολόκληρη ημέρα σε ντόπια αγροτική εγκατάσταση, ζώντας από πρώτο χέρι τις συνθήκες κάτω από τις οποίες καλείται να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες ανάγκες ο αγρότης των απομακρυσμένων ορεινών περιοχών του νομού μας. 



Το ενδιαφέρον τους επικεντρώθηκε στις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας της γης αλλά και εκτροφής των ζώων, που διατηρούνται ακόμα στις μέρες μας στην ορεινή Ηλεία, με έμφαση στα τοπικά είδη καλλιέργειας και τις εγχώριες φυλές αιγοπροβάτων. Το συντονισμό της ομάδας εργασίας τους είχε η Βάσω Χαριτοπούλου από το Λάλα.


Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο εκτελούνται οι πατροπαράδοτες χειρωνακτικές εργασίες από τους αγρότες και οι επιπτώσεις στο μυοσκελετικό σύστημα, και γενικότερα στην υγεία τους, αποτέλεσε το δεύτερο μέρος της έρευνας των επιστημόνων κατά τη διάρκεια αυτής της βιωματικής εμπειρίας.


Σε συνδυασμό με το γεγονός πως οι αγρότες είναι μόνιμα εκτεθειμένοι σε ακραίες καιρικές συνθήκες,  χωρίς να παραβλέπουμε και την επίδραση άλλων σημαντικών παραγόντων στην υγεία τους, όπως το άγχος, η αγωνία, η ανασφάλεια για το αύριο και η ψυχική καταπόνηση που τα συναισθήματα αυτά προκαλούν, τα πρώτα αυτά συμπεράσματα οδήγησαν την ομάδα επιστημόνων στη σύνταξη ενός ειδικού ερωτηματολογίου.

Το εγχείρημα που ξεκίνησε την άνοιξη του 2017 να σκιαγραφηθούν οι συνθήκες της αγροτικής ζωής στην ορεινή Ηλεία, συνεχίζεται στις μέρες μας και εμπλουτίζεται με νέες δράσεις.

Στα μέσα Νοέμβρη του 2019 μια νέα ομάδα εργασίας με την καθοδήγηση της Βάσως Χαριτοπούλου, συμμετείχε  στην 1η από τις 3 συνολικά διακρατικές συναντήσεις που θα πραγματοποιηθούν στα πλαίσια του έργου “Youth Gardeners” / Erasmus+, Youth Exchanges, στο νησί Iž της Κροατίας και στο Las Palmas στο νησί Gran Canaria της Ισπανίας.


Στην καρδιά της Αδριατικής, σε έναν τόπο σμιλεμένο με πέτρα, θαλασσινή αύρα και ανθρώπινη εγκατάλειψη, που σήμερα μετά βίας αριθμεί περί τους 300 μόνιμους κατοίκους, οι συμμετέχοντες από 4 διαφορετικές χώρες (Ελλάδα, Κροατία, Πορτογαλία, Ισπανία) έθεσαν τα θεμέλια της συνεργασίας τους με σκοπό την ανάδειξη της αειφορικής πρακτικής στην αγροτική ζωή ως τη μόνη εγγύηση για ένα μέλλον βιώσιμο, με λιγότερη επιβάρυνση στο περιβάλλον αλλά και θέσεις εργασίας για τις νεότερες κυρίως γενιές. 


Η οικονομία του νησιού που φιλοξένησε την 1η συνάντηση του έργου, εκτός από την αλιεία, στηρίζεται στην ελαιοπαραγωγή και την περιορισμένης έκτασης σήμερα κτηνοτροφία. Οι συνθήκες για τους ντόπιους είναι σκληρές, αφού η φυσική απομόνωση της περιοχής, η ανεργία που ωθεί στην μετανάστευση (εσωτερική και εξωτερική), η εξάρτηση από την ενδοχώρα για την προμήθεια των βασικών αγαθών, η έλλειψη δικτύου ύδρευσης, όπως και η γήρανση του τοπικού πληθυσμού, φαίνεται πως δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ανάπτυξης στο νησί προς το παρόν.

Τη δική της οπτική ωστόσο στο ζήτημα της βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης, στην ανάδειξη πόλων έλξης για τους τουρίστες και στη συγκράτηση των νέων κυρίως στις εστίες τους μέσα από τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καταθέτει μέσα από το 20-χρονο έργο της μία ομάδα Ελβετών εκπαιδευτικών που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο νησί.


Παλιές πέτρινες κατοικίες του νησιού έχουν μετατραπεί σταδιακά από το 1996 σε ένα κοινωνικο-παιδαγωγικό μέρος για παιδιά και εφήβους που δεν έχουν οικογένεια, καθώς και για ανθρώπους που για διάφορους λόγους δεν έχουν πια πατρίδα.
Πέτρα, φύση, ζώα, ανθρώπινη συνύπαρξη και αλληλεπίδραση, είναι τα στοιχεία που η ομάδα των Ελβετών εκπαιδευτικών αξιοποιεί επιδέξια και κατορθώνει να προσφέρει εμπειρίες ζωής στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες που, μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία και την άμεση επαφή με το φυσικό περιβάλλον, βιώνουν την ενδυνάμωση και την εσωτερική μεταμόρφωση. 


Η ομάδα καλλιεργεί τα δικά της ελαιόδεντρα, εκτρέφει τα δικά της ζώα και παράγει τα δικά της προϊόντα από φαρμακευτικά φυτά και αρωματικά βότανα. 


Οργανώνει επίσης σεμινάρια για την Τέχνη, την Παιδαγωγική, την Ιατρική, την παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, καθώς και τη Διαπολιτισμική Συνεργασία.


Ειδικά μαθήματα πλαστικής με πηλό, γλυπτικής σε πέτρα και ζωγραφικής, έρχονται να συμπληρώσουν το φάσμα των δραστηριοτήτων που προσφέρονται στους χώρους που έχουν με μεράκι δημιουργήσει οι εκπαιδευτικοί από την Ελβετία στο μικρό αυτό νησί της Αδριατικής.


Στο επίκεντρο της έρευνας του έργου “Youth Gardeners”, που θα διαρκέσει ως τον Δεκέμβριο του 2020, βρίσκονται το οργανικό περιβόλι, η περμακουλτούρα και η διαφύλαξη παραδοσιακών σπόρων και ποικιλιών, αλλά και τα πλαστικά απόβλητα από τις καθημερινές αγροτικές εργασίες και τα φυτοφάρμακα που μολύνουν ανεπανόρθωτα το περιβάλλον.
Ως την επόμενη συνάντησή τους τον Μάιο του 2020 στο νησί Iž, οι συμμετέχουσες ομάδες ανά χώρα θα επιχειρήσουν να προσεγγίσουν τα παραπάνω θέματα μέσα από την καταγραφή του τι συμβαίνει σε τοπικό επίπεδο στην περιοχή που εκπροσωπεί η καθεμία ομάδα.


Η ελληνική 7-μελής ομάδα θα επικεντρωθεί στην πραγματικότητα που βιώνουν σήμερα τα χωριά της Ορεινής Ηλείας και στις σκληρές συνθήκες που αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη της περιοχής.

Αξιοποιώντας τα φυσικά και ανθρώπινα διαθέσιμα του τόπου μας και αντλώντας παράλληλα από την εμπειρία άλλων τοπικών κοινωνιών, η κατάσταση που επικρατεί στα ορεινά χωριά του νομού μας μπορεί να αντιστραφεί και να αρχίσουμε να γεμίζουμε τη ζωή μας όχι απλά με ημέρες, αλλά να γεμίζουμε τις μέρες μας με ζωή…




Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 2019

Αστράς (Νουσά): ένα αυθεντικό Αλπικό τοπίο στις παρυφές της Ηλείας



Αστράς (Νουσά): ένα αυθεντικό Αλπικό τοπίο στις παρυφές της Ηλείας

Ξεκινώντας από τα Τριπόταμα και ακολουθώντας τον κατάφυτο φιδωτό δρόμο δίπλα στο Νουσαΐτικο ποτάμι, τον σημαντικότερο κλάδο του Ερυμάνθου, μέσα από πυκνά πλατάνια, ιτιές και καρυδιές, η ομάδα εργασίας της Βάσως Χαριτοπούλου με τους δύο φοιτητές Erasmus Interns από την Άγκυρα, τους Eren Zülüfdar και Emre Çağatay Bilgin με αντικείμενο το Διεθνές Μάρκετινγκ, έφθασαν στα μέσα του Σεπτέμβρη 2019 στον Αστρά του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Σκοπός της έρευνάς τους ήταν να μελετηθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει το χωριό και να εξεταστεί το πώς αυτά μπορούν να γίνουν μοχλός για την τοπική ανάπτυξη.
Ο Αστράς είναι χτισμένος στις «Αλπικές» πλαγιές του όρους Αστερίωνα ή Αστρά που ανήκει στο σύμπλεγμα του όρους Ερύμανθος, σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων. Ψηλές επιβλητικές κορυφές, πλαγιές καταπράσινες από τα έλατα και υδάτινοι μαίανδροι που γεννιούνται και κυλούν στο τοπίο, δημιουργώντας το Νουσαΐτικο ποτάμι που παρακάτω ενώνεται με τον Σειραίο και τον Αροάνιο για να ξεκινήσει έτσι το μακρύ ταξίδι του Ερύμανθου ποταμού, συνθέτουν αριστοτεχνικά τον καμβά της Νουσάς.

 Φωτογραφία από τη διαδικτυακή ομάδα ΑΣΤΡΑΣ ΗΛΕΙΑΣ-ΝΟΥΣΑ
Νουσά είναι η παλαιότερη ονομασία του Αστρά, του οποίου τα πρώτα επίσημα καταγεγραμμένα ίχνη εντοπίζονται στη βυζαντινή εποχή σύμφωνα με τους ιστορικούς. Στον συνοικισμό «Καλύβια» του Αστρά, υπάρχουν σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα όπως κεραμικά, ειδώλια κτλ, τα οποία ωστόσο δεν έχουν μελετηθεί για να γνωρίζουμε ακριβώς πότε πρωτοκατοικήθηκε το χωριό.

Κατά την Φραγκοκρατία αποτελούσε μέρος του Πριγκηπάτου της Αχαΐας, ενώ κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας η Νουσά ανήκε στην επαρχία των Καλαβρύτων. 

 Φωτογραφία από τη διαδικτυακή ομάδα ΑΣΤΡΑΣ ΗΛΕΙΑΣ-ΝΟΥΣΑ
Στην Τουρκοκρατία ανήκε στο Βιλαέτι της Γαστούνης και στους Λαλαίους, ως τσιφλίκι του Σεϊνταγά. Κατά την ίδια περίοδο, οι Νουσαΐτες οπλαρχηγοί και μαχητές, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ήταν ξακουστοί για την αυταπάρνηση με την οποία μάχονταν για την απελευθέρωση του έθνους.

Την ομάδα εργασίας των ξένων φοιτητών με επικεφαλής την Βάσω Χαριτοπούλου από το Λάλα, υποδέχθηκε θερμά στην είσοδο του χωριού ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Αστρά, Κωνσταντίνος Κούλης, ο οποίος ανέλαβε προσωπικά την ξενάγηση των φιλοξενουμένων, σε συνεργασία με τον Αντιδήμαρχο Αρχαίας Ολυμπίας, Βασίλη Αρβανίτη.
Πρώτος προορισμός για τη μελέτη των ξένων φοιτητών ήταν το περίφημο «Ασκητήριο (ή Σκήτη ) της Νουσάς» το οποίο χρονολογείται από τον 10ο αιώνα μ.Χ. 


Το Ασκητήριο του ‘Αι-Γιάννη όπως είναι ευρύτερα γνωστό, είναι λαξευμένο επιδέξια μέσα στον βράχο σε υψόμετρο 840 μέτρων απέναντι από τον Αστρά. Είναι διώροφο και η κατασκευή του αποδίδεται στον Όσιο Λουκά σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, ενώ κατά άλλους δημιουργήθηκε από τον Όσιο Μελέτιο.


Η Σκήτη της Νουσάς γιορτάζει στις 29 Αυγούστου και συγκεντρώνει πλήθος πιστών και επισκεπτών από ολόκληρη την περιοχή.

Επόμενος σταθμός της ομάδας εργασίας ήταν το παλιό σχολείο του Αστρά χτισμένο εξ ολοκλήρου με πέτρα, το οποίο διατηρείται σε άριστη κατάσταση και φιλοξενεί στις μέρες μας όμορφες τοπικές εκδηλώσεις και συνεστιάσεις. Με την προσωπική φροντίδα της Δώρας Μπατζή και των υπόλοιπων μελών του δραστήριου τοπικού πολιτιστικού συλλόγου,  ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει στον περιποιημένο χώρο τοπικό τσίπουρο ή ούζο με μεζέ, ή να επιλέξει να πιει τον καφέ του ατενίζοντας την θέα των βουνών ολόγυρα.


Μπροστά από το σχολείο περνά και το μονοπάτι που οδηγεί στο «Βρυσούλι», την όμορφη παλιά πέτρινη βρύση που δροσίζει ως και τις μέρες μας τον διαβάτη. 




Στον Αστρά λειτουργούσε επίσης νερόμυλος ως και τη δεκαετία του ’70, ενώ σώζεται και τμήμα του σχιστηρίου ξύλων που υπήρχε το 1940.



Η τοπική οικονομία του Αστρά στηρίζεται τις τελευταίες δεκαετίες αποκλειστικά στην κτηνοτροφία, με την εκτροφή αιγοπροβάτων να έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται προσπάθεια να αξιοποιηθεί και τουριστικά η Νουσά, με κυριότερο μέσο τα μονοπάτια πεζοπορίας αλλά και το κανό - καγιάκ και ράφτινγκ στα καθάρια νερά που πηγάζουν από τις πλαγιές του όρους Ερύμανθος.

 Φωτογραφία από τη διαδικτυακή ομάδα ΑΣΤΡΑΣ ΗΛΕΙΑΣ-ΝΟΥΣΑ

Ο Αστράς προσφέρεται επίσης και για canyoning-διάσχιση φαραγγιών περπατώντας και χρησιμοποιώντας σχοινιά για κατάβαση (ραπέλ), αναρρίχηση (ανάβαση σε βράχους), ιππασία, off road 4Χ4 (μηχανοκίνητη δράση και εξερεύνηση στη μοναδική φύση της περιοχής).


Καθώς τα βήματα για την καθιέρωση του Αστρά σε προορισμό εναλλακτικού, χειμερινού αλλά και θρησκευτικού τουρισμού, γίνονται με αργούς ρυθμούς προς το παρόν, η κτηνοτροφία της Νουσάς έχει μεγάλη παράδοση, παρά το γεγονός πως τελευταία έχει αρχίσει να συρρικνώνεται.

Η ομάδα εργασίας είχε τη χαρά να ξεναγηθεί σε μια ντόπια παραδοσιακή κτηνοτροφική μονάδα επάνω στο βουνό, σε υψόμετρο 1200 μέτρων. Η εμπειρία ήταν πρωτόγνωρη για τους φιλοξενούμενους, που έζησαν στιγμές αυθεντικής ποιμενικής ζωής.

Παρατήρησαν για ώρες τα ζώα να βόσκουν ελεύθερα στο βουνό και τον κτηνοτρόφο να εκτελεί τις εργασίες του με τέτοια ευλάβεια και γαλήνη που σπάνια πλέον συναντά κανείς στη σύγχρονη ζωή.


Η παρατήρηση αυτή έδωσε το έναυσμα στην ομάδα εργασίας να ερευνήσει περαιτέρω και να ανακαλύψει πως, μαζί με την οικονομική τους αξία, τα αιγοπρόβατα και η ποιμενική ζωή έχουν συνδεθεί στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη με μια πλούσια πολιτιστική παράδοση. Αν μελετήσουμε τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά της νομαδικής ζωής των βοσκών, θα δούμε πως πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που συνδέεται στενά με τη φύση, διατηρώντας μια σχεδόν αρχέγονη σχέση με αυτήν, γεγονός το οποίο αφήνει τη σφραγίδα του στις τοπικές πολιτιστικές εκφράσεις, όπως στα έθιμα, τον ρουχισμό, την αρχιτεκτονική, αλλά και την κουζίνα.

Επιπλέον, οι διαδρομές νομαδικής διαχείμασης, οι διαδρομές δηλαδή που ακολουθούν οι βοσκοί και τα κοπάδια μετακινούμενα από τα ορεινά στα πεδινά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του χειμώνα αντίστοιχα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτισμικής κληρονομιάς κάθε τόπου.
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τα δρομολόγια της νομαδικής διαχείμασης είναι διατηρημένα, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο. Οι διαδρομές αυτές εξελίχθηκαν σε διαδρομές οικονομικής ανάπτυξης, ενισχύοντας την προώθηση εμπορικών δραστηριοτήτων καθώς και στέγασης, εστίασης και συμπληρωματικών γεωργικών δραστηριοτήτων.  


Η ομάδα εργασίας βρέθηκε μπροστά στο συμπέρασμα πως αυτή η πλούσια και σημαντική πολιτιστική κληρονομιά που συνδέεται με τις διαδρομές νομαδικής διαχείμασης στη Νουσά, μπορεί να προσφέρει στη σύγχρονη κοινωνία μας πολύτιμα μηνύματα βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων και να αποτελέσει μοχλό για την ανάπτυξη της περιοχής.
Το συμπέρασμα αυτό είναι ακόμα πιο κρίσιμο αν αναλογιστούμε πως η πολύτιμη κληρονομιά που περιβάλλει τη δραστηριότητα της εκτροφής αιγοπροβάτων τείνει σήμερα να χαθεί εντελώς, ειδικά με τις νέες μεθόδους εκτροφής και εκμετάλλευσης η οποία κατά τον 21ο αιώνα λαμβάνει μια νέα μορφή, πιο εντατική και ελεγχόμενη, προκειμένου να επιβιώσει οικονομικά το επάγγελμα του βοσκού.

Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί πως η εκτροφή αιγοπροβάτων διαδραματίζει ρόλο καθοριστικής σημασίας στην προστασία του περιβάλλοντος, που περιλαμβάνει τη φυσική συντήρηση των λιγότερο εύφορων περιοχών, τη βιοποικιλότητα, τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και της ποιότητας του νερού. Επιπρόσθετα, βοηθά στην πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους καθώς και στην πρόληψη από πλημμύρες, χιονοστιβάδες και πυρκαγιές.  

Εάν η Νουσά καταφέρει να αναδείξει το πολιτιστικό υπόβαθρο των κτηνοτροφικών της δραστηριοτήτων σε όλα τα επίπεδα, βοηθώντας παράλληλα ένα σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής κληρονομιάς να διατηρηθεί, μπορεί να ενθαρρυνθεί και η καλλιτεχνική δραστηριότητα της χειροτεχνίας στον Αστρά, να προωθηθεί περαιτέρω ο τουρισμός και να επιτευχθεί η αναβίωση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που έχουν υποβαθμιστεί ή χαθεί στις μέρες μας. Στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει και η δημιουργία μουσείου που θα προβάλλει την τοπική ποιμενική ζωή.  

Από αυτό το πορτρέτο της γνήσιας ποιμενικής ζωής επάνω στα βουνά της Νουσάς, δεν θα μπορούσε ασφαλώς να λείπει το καλό ντόπιο κρασί, η ευωδιαστή ντομάτα από το περιβόλι πασπαλισμένη με τη ρίγανη του Ερυμάνθου, το τσοπανίσιο τυρί και το ψωμί.

Η Νουσά κρατά αναμφίβολα το κλειδί της βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής, απομένει η αποφασιστική κίνηση από την τοπική κοινότητα να το γυρίσει…



Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2019

Από τη Μοστενίτσα του χθες στην Ορεινή του σήμερα




Ένα αποκαλυπτικό οδοιπορικό


Με ιστορία σαν …παραμύθι και φυσικό πλούτο επιβλητικό, η Ορεινή ή Μοστενίτσα όπως είναι ευρύτερα γνωστή, υποδέχτηκε εγκάρδια στα μέσα του Σεπτέμβρη 2019 δύο φοιτητές Erasmus Interns από την Άγκυρα, τους Eren Zülüfdar και Emre Çağatay Bilgin, μαζί με την επικεφαλής της ομάδας εργασίας τους Βάσω Χαριτοπούλου από το Λάλα. Οι ξένοι φοιτητές εξειδικεύονται στο Διεθνές Μάρκετινγκ και έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να γνωρίσουν από κοντά κάποιους από τους κρυμμένους θησαυρούς της ορεινής Ηλείας.
Σκοπός αυτής της ενδιαφέρουσας «συνάντησης» στη Μοστενίτσα, με την ευγενική αρωγή του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας, του Αντιδημάρχου Βασίλη Αρβανίτη και του Προέδρου της Τοπικής Κοινότητας Ορεινής, Σπύρου Μιχαλόπουλου, ήταν να μυηθούν οι προαναφερθέντες επισκέπτες-ερευνητές στις ομορφιές της Ορεινής, να  ξεδιπλωθεί η μακραίωνη ιστορία της που παραμένει σχεδόν άγνωστη για τους περισσότερους, αλλά και να συζητηθεί η σύγχρονη κατάσταση που όπως διαφαίνεται δεν ευνοεί την ανάπτυξη των ορεινών, απομακρυσμένων χωριών.

Η πρώτη εντύπωση των ξένων φοιτητών και της επικεφαλής τους, φθάνοντας στην Ορεινή σε υψόμετρο 800 μέτρων περίπου, ήταν ότι βρέθηκαν κυριολεκτικά αγκαλιασμένοι από ένα χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του βουνού, με άφθονη βλάστηση και τρεχούμενα νερά. Λίγο αργότερα και γνωρίζοντας τους πρώτους ντόπιους κατοίκους, οι φιλοξενούμενοι ένιωσαν ευπρόσδεκτοι σε έναν τόπο που οι άνθρωποι είναι απλοί και ζεστοί, με ανεπιτήδευτη συμπεριφορά προς τους ξένους.


Σε απόσταση δέκα περίπου χιλιομέτρων από τη Δίβρη μέσω του δρόμου Δίβρης-Τριποτάμων, η Μοστενίτσα που μετονομάστηκε επίσημα το 1928 σε Ορεινή, εντυπωσιάζει τον ξένο με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της πέτρας που κυριαρχεί στα σπίτια, στις εκκλησίες, στις βρύσες της, αλλά και στο παλιό σχολείο που έχει μετατραπεί σε σύγχρονο Κέντρο Ενημέρωσης Οικοτουρισμού. 


Γνωστή και για τον παραδοσιακό νερόμυλο και τη νεροτριβή της, φημισμένη και για το ξωκλήσι του Άι-Γιάννη στην κορυφή του βουνού σε ύψος 1.250 μέτρων, όπου η Ιστορία συναντά τη Φύση και δημιουργούν συνδυασμό που κόβει την ανάσα του επισκέπτη, η Ορεινή συγκαταλέγεται στους προορισμούς της χώρας μας που διαθέτουν όλο το δυναμικό να μεταμορφωθούν σε ισχυρό πόλο έλξης τουριστών, περιηγητών, πεζοπόρων, ορειβατών, ποδηλατών, φυσιοδιφών, μελετητών… Αληθινά μακρύς ο κατάλογος των δυνητικών επισκεπτών αυτού του ξεχωριστού τόπου, μόνο που η πραγματικότητα σήμερα είναι πολύ διαφορετική.


Πρόκειται για ένα ιστορικό χωριό με μεγάλη παράδοση και αδιάλειπτη παρουσία μέσα στους αιώνες, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα και τα μνημεία που διαθέτει. Αποτελούσε ζωντανό κομμάτι της πόλης-κράτους της Αρχαίας Ψωφίδας, κάτι που καταδεικνύει και το γεγονός πως νοτιοανατολικά της εκκλησίας του ‘Αι-Γιάννη στην κορυφή του βουνού, σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα έχουν έρθει στο φως, μεταξύ αυτών και ένας λαξευτός τάφος όπου πιθανολογείται πως είχαν θαφτεί τρεις βασιλιάδες της Αρχαίας Ψωφίδας.

Κατά την Φραγκοκρατία, η Μοστενίτσα εξακολούθησε να αποτελεί ζωντανό κοινωνικό κύτταρο, όπως μπορεί ο επισκέπτης να διαπιστώσει σήμερα από τα βυζαντινά της μνημεία του Αγίου Γεωργίου και των Αγίων Ταξιαρχών. Ήταν τέτοια μάλιστα η ισχύς της Μοστενίτσας κατά τα τέλη του 11ου – αρχές του 12ου αιώνα μ.Χ., ώστε στον «μητροπολιτικό» ναό της του Αγίου Γεωργίου, ορκίζονταν οι Τέκτονες Ιππότες.


Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αν και η Μοστενίτσα ήταν η έδρα του Λιμάζ Αγά, Τουρκαλβανού από το Λάλα, ήταν παράλληλα και ο τόπος που γέννησε πολλούς γενναίους οπλαρχηγούς και προεστούς που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση του έθνους, καθώς καταγράφεται και στην παράδοσή μας: «Δώδεκα Μοστενιτσάνοι, δεκατρείς καπεταναίοι!».
Από την εποχή της Τουρκοκρατίας διασώζονται σε άριστη κατάσταση αρκετές βρύσες, εκ των οποίων ξεχωρίζει εκείνη της «Καθολικής», πετρόχτιστη με τρεις καντάλους.

Μαζί με την κτηνοτροφία που αποτελεί τη βασική απασχόληση των κατοίκων της Ορεινής κατά τον τελευταίο αιώνα, γνωστοί είναι και οι χτίστες της πέτρας που σφραγίζουν με το περίφημο έργο τους την τοπική και ευρύτερη ζωή της περιοχής.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στους ξένους φοιτητές ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Ορεινής, Σπύρος Μιχαλόπουλος, εξέφρασε την αγωνία του για το μέλλον αυτού του προικισμένου χωριού, καθώς η μείωση του πληθυσμού, η έλλειψη κινήτρων και στήριξης για την ενασχόληση με την κτηνοτροφία, αλλά και τα αδιέξοδα που συνοδεύουν τη ζωή σε μια ορεινή, απομακρυσμένη περιοχή, κάνουν την Ορεινή να μαραζώνει και να δυσκολεύεται να αξιοποιήσει το δυναμικό της. Ο κ. Μιχαλόπουλος γνωρίζει βαθιά τις ανάγκες και ελλείψεις του χωριού, για τις οποίες όπως δήλωσε δεν υπάρχει ιδιαίτερη κρατική μέριμνα ούτε σοβαρός σχεδιασμός για την επίλυση των τοπικών προβλημάτων των ορεινών χωριών.
Το καφενείο-ταβέρνα της Ορεινής, στο οποίο πραγματοποιήθηκε και η παραπάνω συνέντευξη, είναι το σημείο όπου στα μάτια του επισκέπτη φαίνεται ότι χτυπά η καρδιά ολόκληρου του χωριού… Αποτελεί το καθημερινό σημείο συνάντησης των ντόπιων για συζήτηση και ανταλλαγή νέων, είναι ταυτόχρονα χώρος συνεστιάσεων, οικογενειακών συγκεντρώσεων, εορτασμού εθνικών και τοπικών γιορτών, αλλά και σημείο επαφής για τους ξένους επισκέπτες, όπου μπορούν να ξαποστάσουν απολαμβάνοντας μαζί με την όμορφη θέα, την ντόπια κουζίνα και το καλό κρασί.
Σε αυτό το καφενείο είχαν επίσης την ευκαιρία οι ξένοι φοιτητές όχι μόνο να γνωρίσουν κάποιους από τους νέους και νέες του χωριού και να ανταλλάξουν απόψεις, αλλά και να συνομιλήσουν με αρκετές ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που είτε διαμένουν μόνιμα στο χωριό είτε έλκουν την καταγωγή τους από την Ορεινή και την επισκέπτονται όταν βρουν ευκαιρία.

Η ολοκλήρωση αυτού του ξεχωριστού οδοιπορικού, έφερε τους ξένους φοιτητές μπροστά στη συνειδητοποίηση πως η ιδιωτική πρωτοβουλία θα μπορούσε να δείξει το δρόμο προς την πολυπόθητη τοπική ανάπτυξη, την οποία όπως αποδείχθηκε όλοι έχουν στα χείλη τους…
Ξεκινώντας από το παράδειγμα του παπα-Φίλιππα που με τη στήριξη των ντόπιων κατάφερε να καθιερώσει την Ορεινή ως γνωστό πλέον προορισμό για τους πιστούς όχι μόνο του χωριού αλλά και της ευρύτερης περιοχής για το αντάμωμα στην εκκλησία του Άι-Γιάννη στην κορυφή του βουνού τρεις φορές το χρόνο σε γιορτές, η ομάδα εργασίας των ξένων φοιτητών με τη Βάσω Χαριτοπούλου ανακάλυψαν μία ακόμα αξιέπαινη ιδιωτική πρωτοβουλία: το «Χαλικιάτικο» του Δημητρίου Ξουρή. Το Χαλικιάτικο διατηρεί σήμερα ο γιος του Ηλίας με τη μορφή ενός μικρού οικογενειακού επισκέψιμου μουσείου, που αφιλοκερδώς ανοίγει τις πόρτες του με σεβασμό στον επισκέπτη που ενδιαφέρεται να γνωρίσει μια μορφή τέχνης που τείνει πλέον να εξαλειφθεί στην εποχή μας.


Η έρευνα των ξένων φοιτητών καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο οικοτουρισμός, ως ένα εργαλείο για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη, είναι η απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ορεινή στις μέρες μας.
Ο οικοτουρισμός ορίζεται ως το «ταξίδι προς αμόλυντες ή αδιατάρακτες φυσικές περιοχές με στόχο τη μελέτη, το θαυμασμό και την απόλαυση του τοπίου και της άγριας φύσης, καθώς και κάθε πολιτιστικής εκδήλωσης που μπορεί να λαμβάνει χώρα σε αυτές τις περιοχές»,  που βελτιώνει παράλληλα την ευημερία των ντόπιων κατοίκων.
Αναδεικνύοντας την Ορεινή σε προορισμό ενός ταξιδιού που θα έχει άμεση σχέση με τη χλωρίδα, την πανίδα, τη γεωλογία και τα οικοσυστήματα της περιοχής αλλά και με τους κατοίκους της, τις ανάγκες τους, την κουλτούρα τους και τη στενή τους σχέση με τη γη, βρίσκουμε το κλειδί για την ισορροπημένη, αειφορική ανάπτυξη του συγκεκριμένου χωριού.


Μιλώντας για οικοτουρισμό όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ο αυθεντικός οικοτουρισμός πρέπει να:
-ελαχιστοποιεί τις αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον και τους ντόπιους κατοίκους
-αυξάνει την ενημέρωση για τα φυσικά και πολιτιστικά συστήματα της περιοχής καθώς και την ενασχόληση των επισκεπτών σε θέματα που επηρεάζουν αυτά τα συστήματα
-κατευθύνει τα οικονομικά και όχι μόνο οφέλη προς τους ντόπιους κατοίκους με στόχο τη συμπλήρωση του εισοδήματός τους, αλλά όχι την αντικατάσταση των παραδοσιακών τους δραστηριοτήτων (γεωργία, κτηνοτροφία, χτίσιμο πέτρας)
-μεγιστοποιεί τη συμμετοχή των κατοίκων στη λήψη των αποφάσεων για τον καθορισμό του τύπου και του όγκου του τουριστικού ρεύματος
-δίνει τη δυνατότητα στους ντόπιους καθώς και σε αυτούς που ασχολούνται με το φυσικό τουρισμό να επισκέπτονται φυσικές περιοχές και να μαθαίνουν για αυτές, αφού ο «οικοτουρίστας» είναι αυτός που επισκέπτεται μη ανεπτυγμένες περιοχές, δείχνοντας εκτίμηση, ευαισθησία και συμμετοχή. Δεν χρησιμοποιεί τους φυσικούς πόρους και την άγρια φύση με καταναλωτικό τρόπο αλλά συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής που επισκέπτεται με την προσωπική του εργασία ή την οικονομική του βοήθεια για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και την οικονομική ευημερία των κατοίκων της.


Από την πλευρά της, η τοπική κοινότητα πρέπει να είναι υπεύθυνη για την προστασία και διατήρηση της Ορεινής με τη συμμετοχή των ντόπιων κατοίκων, τη σωστή προβολή της περιοχής, την τήρηση των κανόνων προστασίας του περιβάλλοντος και τη χρήση των εσόδων των επιχειρήσεων για τη χρηματοδότηση της διαχείρισης των φυσικών πόρων της περιοχής και της ντόπιας ανάπτυξης.

Με εφαλτήριο το σύγχρονο Κέντρο Ενημέρωσης Οικοτουρισμού που δημιουργήθηκε στο παλιό σχολείο της Ορεινής, οι Μοστενιτσάνοι κρατούν στα χέρια τους ένα θαυμάσιο εργαλείο τοπικής ανάπτυξης το οποίο οφείλουν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά, στο όνομα της ιστορίας τους και της υπέροχης φυσικής τους κληρονομιάς…