Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2019

Τάλομη, «παλιά Παναγιά» (Κούμανι)


Εκεί που η σύγχρονη πρωτοβουλία σμίγει με την παράδοση
Οδοιπορικό της Βάσως Χαριτοπούλου


Ήχοι και χρώματα μιας άλλης εποχής αιχμαλωτίζουν τις αισθήσεις μας καθώς κατηφορίζουμε από την καρδιά της Κάπελης προς τον Ερύμανθο ποταμό, με προορισμό την σαγηνευτική Τάλομη του Κούμανι. Τόπος εύφορος και ευλογημένος, η Τάλομη αποτέλεσε τον πρώτο οικισμό των Κουμανιωτών πιθανότατα ήδη από τον 13ο αιώνα, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, με επικεφαλής τον Ιωάννη Καντακουζηνό.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950 η Τάλομη, με τα φυσικά καταφύγια που πρόσφεραν οι τεράστιες σπηλιές της, τα πλούσια χώματα που ποτίζονταν από τον Ερύμανθο και τα κοπάδια με τα αιγοπρόβατα που έβοσκαν ελεύθερα στις πλαγιές της, έσφυζε από ζωή.


Αδιάψευστος μάρτυρας της περιόδου ακμής της Τάλομης είναι το εκκλησάκι της παλιάς «Παναγιάς», μέρος του οποίου σώζεται ως τις μέρες μας. Κάθε Δεκαπενταύγουστο τελούσαν οι ντόπιοι μεγαλόπρεπη λειτουργία στην κορυφή του βράχου που δεσπόζει πάνω από τον Ερύμανθο, υμνώντας την Παναγία ανελλιπώς κάθε χρόνο σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες, από την εποχή της Τουρκοκρατίας ως και τον Αύγουστο του 1998…


Όταν η κλίση του βράχου αυξήθηκε λόγω της φυσικής καθίζησης από τα νερά του ποταμού που κατατρώνε τα σωθικά του πετρώματος, οι ντόπιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το ιστορικό εκκλησάκι και να μεταφέρουν τη λατρεία της Παναγίας σε ένα όμορφο σύγχρονο ξωκλήσι 600 μέτρα πιο πέρα.

Από την παλιά αίγλη της πρώτης εκκλησίας της «Παναγιάς της Τάλομης», μπορεί να δει κανείς σήμερα ένα σημαντικό μέρος της κατασκευής και να αντιληφθεί το μεράκι με το οποίο είχε δημιουργηθεί αυτό το στολίδι στην κορυφή του βράχου της Τάλομης. Το τμήμα που έχει απομείνει, αντηχεί ακόμα τους παλμούς της ζωής εκείνης της εποχής, άρρηκτα δεμένους με το μεγαλόπρεπο βουητό των νερών του Ερυμάνθου που κυλά ακριβώς κάτω από τον βράχο.


Τον Ιούλιο του 2019, με πρωτοβουλία της Ένωσης Κουμανιωτών Ηλείας (αποτελεί έναν από τους πέντε παλαιότερους συλλόγους της Ηλείας, με έτος ίδρυσης το 1955) και του επί δέκα συναπτά έτη Προέδρου της, κ. Διονυσίου Αλεξανδρόπουλου, ξεκίνησε το δύσκολο έργο του καθαρισμού του μονοπατιού που οδηγεί στην παλιά «Παναγιά της Τάλομης» και της ανέγερσης προσκυνηταριού δίπλα στην ερειπωμένη εκκλησία.


Ένας κουμπαράς που στήθηκε κατά την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του συλλόγου, ήταν το έναυσμα να συγκεντρωθεί ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, που μαζί με την ευγενική οικονομική αρωγή και άλλων δωρητών και των ευεργετών του συλλόγου κ.κ. Βουρλούμη Νικολάου (Τσούση) και Κούτρα Κωνσταντίνου (Ντούγια), κατέστησαν το εγχείρημα εφικτό.


Με την προσωπική εθελοντική εργασία του Προέδρου του συλλόγου, των μελών του Δ.Σ. Κούτρου Νικολάου και Κούτρου Κωνσταντίνου, καθώς και των Γεωργίου Λινάρδου και Παναγιώτη Μπενέτση, η ανέγερση ολοκληρώθηκε επιτυχώς και στις 17 Αυγούστου του 2019, περήφανοι οι Κουμανιώτες τέλεσαν τα εγκαίνια του προσκυνηταριού.
31 ολόκληρα χρόνια μετά την τελευταία λειτουργία στην παλιά «Παναγιά της Τάλομης», μέσα σε κλίμα συγκίνησης, οι ντόπιοι προσκύνησαν την εικόνα της «Τιμίας Ζώνης» που τοποθετήθηκε στο νέο προσκυνητάριο, έργο του ιερομόναχου Αβράμιου από τη Νέα Σκήτη Αγίου Όρους. Η εικόνα είναι δωρεά των αδερφών Κούτρα Νικολάου και Βαγγέλη. 
Βίντεο εγκαινίων:

Αποτίνοντας φόρο τιμής στην ιστορικότητα της παλιάς εκκλησίας, η πρωτοβουλία της Ένωσης Κουμανιωτών Ηλείας αγκαλιάζει με σεβασμό την μακραίωνη παράδοση της περιοχής. Στην Τάλομη το σύγχρονο συνυπάρχει με το παλιό, σαν μια υπενθύμιση ότι η αλλαγή είναι μια φυσική διαδικασία στη ζωή του ανθρώπου και του πλανήτη και η σκυτάλη νομοτελειακά περνά από το γηραιότερο στο νεότερο. Η αρμονική ισορροπία είναι το κλειδί στη διαδικασία αυτή, κάτι που όπως φαίνεται το έχει επιτύχει ο σύλλογος των Κουμανιωτών με το εγχείρημά του στον βράχο της Τάλομης…



Στο σημείο που η Ηλεία συναντά τη Γορτυνία, με το ποτάμι να αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ τους, η Τάλομη εξακολουθεί στις μέρες μας να αποτελεί κομβικό σημείο. Λιοστάσια και περιβόλια διατηρούνται και σήμερα στην πλούσια γη της Τάλομης από τους κατοίκους του σύγχρονου Κούμανι, ενώ ο Ερύμανθος παραμένει ποταμός αγαπημένος για ψάρεμα, κολύμπι, ανάπαυλα, αλλά και για πεζοπορία τα τελευταία χρόνια.


Ξεκινώντας από την πηγή του, ο Ερύμανθος ενώνεται στα Τριπόταμα με τα νερά των δύο παραποτάμων του, του Νουσαΐτικου και του Λιβαρτζινού. Διατρέχει μια βαθιά χαράδρα μεταξύ των περιοχών της Λαμπείας και των Παραλογγών-Πέτα από το άλλο, δέχεται πιο κάτω από το Διαβολογιόφυρο τα νερά της Δίβρης και, αφού περάσει το γεφύρι του Δομοκού με το πετρόχτιστο γεφύρι, μπαίνει σε μια πιο βαθιά, ανήλιαγη χαράδρα. Στη συνέχεια διέρχεται από τις αγροτικές περιοχές που ανήκουν στα χωριά Κούμανι και Βιδιάκι, κυλώντας μέσα από κατάφυτες από δρυς, ελιές και πλατάνια λοφοπλαγιές. Κατά μήκος της διαδρομής του, ρυάκια και από τις δύο πλευρές ξεπροβάλλουν και ανταμώνουν με τον Ερύμανθο σε έναν χορό μαγευτικό.  


Για τους λάτρεις του καγιάκ και της πεζοπορίας, η Τάλομη είναι τόπος έλξης και ανάτασης, που σταδιακά καθίσταται ευρύτερα γνωστός. Η αποπεράτωση της ημιτελούς εθνικής οδού 112, η οποία  χαράχθηκε και ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1930, θα συντελούσε καθοριστικά στην ανάπτυξη της περιοχής.


Η «Ε.Ο. 112» θα ένωνε την Πάτρα με την Τρίπολη και θα συντόμευε κατά πολύ τη διαδρομή. Θα ξεκινούσε από την κτηματική περιφέρεια Αντρωνίου στην Ε.Ο. 111, θα περνούσε από το Κούμανι,  κατόπιν στο Βιδιάκι και από την Κεντρική Γορτυνία θα κατέληγε στην Τρίπολη. Μάλιστα, κατασκευάστηκε ένα μικρό τμήμα στο Κούμανι, το οποίο άρχιζε από τη θέση «Μαγκούλιζα», κατηφόριζε στις πλαγιές της Τάλομης και έφτανε μέχρι τα Κουμαναίϊκα περιβόλια. Ο εγκαταλελειμμένος αυτός δρόμος λέγεται και «δρόμος της Λιμπίστας» και είναι ακόμη ορατές οι πέτρινες καλοχτισμένες μάντρες. Στο δρόμο αυτό δούλεψαν πολλοί εργάτες από τον τόπο μας και κυρίως από τα χωριά  Κούμανι, Γιάρμενα και Βιδιάκι.
Ο δάσκαλος Χρήστος Μαρκόπουλος, στο βιβλίο του «Περί Φολόης ο Λόγος» λέει επί λέξη: «…πιστεύω ότι αν είχε κατασκευαστεί θα είχε αλλάξει όλο τον οδικό χάρτη της Πελοποννήσου αφού θα συντόμευε τη διαδρομή Πάτρας- Τρίπολης κατά τουλάχιστον μία ώρα. (…)
Η εγκατάλειψη του δρόμου, όπως διαπιστώνουμε σήμερα, απομόνωσε πρώτα τη Δίβρη και ύστερα την ορεινή Ηλεία και την κεντρική Γορτυνία…».
(Πηγή: www.goumero.gr)


Ατενίζοντας το αύριο με αισιοδοξία και εμπιστοσύνη στις νεότερες γενιές, ο Πρόεδρος της Ένωσης Κουμανιωτών Ηλείας εκφράζει την ελπίδα πως το ευρύτερο συμφέρον ολόκληρης της περιοχής της Ορεινής Ηλείας θα τεθεί πάνω από τα κοντόφθαλμα μικροσυμφέροντα των παραγόντων που στέρησαν σχεδόν έναν αιώνα τώρα από τον τόπο την ευκαιρία να εισέλθει στην τροχιά της πολυπόθητης ανάπτυξης.


Με το έργο του που συνεχίζεται σταθερά και αγόγγυστα, παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές, ο Διονύσης Αλεξανδρόπουλος με τη στήριξη των συντοπιτών του και της δραστήριας Ένωσης, ανοίγει τον δρόμο σε πρωτοβουλίες που γυρίζουν σελίδα στην τοπική ιστορία και γράφουν νέα κεφάλαια, με χρώματα ζωντανά και φωτεινά, χωρίς ωστόσο να παραβλέπουν και την παράδοση με την οποία γαλουχήθηκαν γενιές και γενιές στο διάβα τόσων αιώνων…